“Bartek Zwycięzca”

Taki jest tytuł opowiadania Henryka Sienkiewicza z 1882 roku. To jeden z najbardziej gorzkich utworów naszego noblisty (poprzedzający napisanie „Krzyżaków”). Historia polskiego chłopa z poznańskiej wsi, Bartka Słowika, który w 1870 roku jako pruski poddany wcielony jest do wojska i rusza na wojnę z Francuzami.

Nie odróżnia zbytnio Francuzów od Niemców („Niemcy”, jak mówi, „to Francuzy, tyle, że jeszcze gorsze”). Nie jest orłem intelektu; ma jednak odwagę człowieka, który nie rozpoznaje niebezpieczeństwa i nadzwyczajną siłę fizyczną. Zdobywa kilka sztandarów i siecze bez miłosierdzia francuskie pułki pod Gravelotte, Sedanem i Paryżem. Generał przypina mu odznaczenia bojowe. Po powrocie do domu Bartek pyszni się sławą, pije i zaniedbuje pole. Przekonany o swojej wyjątkowej pozycji nie waha się sprawić lanie niemieckiemu nauczycielowi, który uderzył jego syna. Miłościwy okupant zwalnia go z kozy na czas żniw, ale surowo nakazuje poprzeć – wobec całej wsi – niemieckiego kandydata do parlamentu w głosowaniu powszechnym.

Bartek – zwymyślany przy tej okazji od „polskiego bydła” (“Du polnisches Vieh!“) – słucha rozkazów i gróźb wyprężony na baczność; jest znów ślepo posłuszny pruskim żołdakom. Polski kandydat – miejscowy ziemianin, który wcześniej uratował od długów rodzinę Bartka – przepada.

Bartek staje się bankrutem; musi sprzedać Niemcom ziemię i chałupę. Rusza do miasta, gdzie czeka go dalsza odsiadka, a jego bliskich poniewierka. Taki los niemieckiego bohatera.

Jakieś podobieństwa bohaterów opowiadania do polityków doby dzisiejszej? Czysty przypadek! Zresztą, skąd Sienkiewicz mógł wiedzieć…

„Bartek Zwycięzca” to do niedawna lektura szkolna. Ciekawe czy jeszcze dziś.

Jan W. Rosen – Ilustracja do opowiadania H. Sienkiewicza “Bartek Zwycięzca”